о проекте ccылки rus kryash tat eng
|
Х?Б?РСЕЗЛ?РД?Н Д? Х?Б?Р КИЛ? ИК?Н'Никто не забыт, ничто не забыто' диг?н с?зл?р, халыктан чыккан, чыннан да, д?реслекк? туры кил? ик?н. Тик а?а т?рле - кыскамы ул, озынмы - вакыт аралары узу гына шарт. Быел ми?а ?леге гыйбар?не?, канатлы с?зл?р ген? булмыйча, фактлар бел?н раслануына чын к??елд?н ышанырга туры килде. Июль ахырында ми?а Баграж авыл ?ирлегенн?н, сез Б?ек Ватан сугышында ??лак булган Петров Абрам Гавриловичны белмисезме, дип шалтыраттылар. Авыл ?ит?кчел?рен? ?леге х?б?рне ?з чиратында З?й х?рби комиссариатыннан ?иткерг?н булганнар. ?мма авылда Петров Абрам Гаврилович турында бел?че калмаган. Х?рби комиссариатта да аны? турында белешм? бернич? с?з бел?н ген? чикл?н?: 'Петров Абрам Гаврилович, 1910 елда туган, кызылармияче, адресы: Татарстан Республикасы, З?й районы, Югары Баграж авыл Советы, Урта Баграж авылы, якын туганы - Петрова Ирина'. 1942 елны? январеннан х?б?рсез югалган дип санала. Белешм? Псков ?лк?се, Кунья районы 'Велес' ??м Свердловск ?лк?се, Первоуральск ш???ре 'Пограничник' эзл?н? отрядларыны? ??лак булган совет х?рбил?рене? калдыкларын 2011 елны? 21 июленд? табуларына ??м х?рбил?рне? ?зл?ре бел?н муеннарында й?ртк?н ?лем медальоннары эчт?лекл?рен? нигезл?нг?н. Кем со? ул Петров Абрам Гаврилович? Аны? булуын ??м кем ик?нлеген бел? максаты бел?н Баграж авыл ?ирлегене? ми?а м?р???гать ит?е а?лашыла. Ч?нки минн?н башка аны бел?че авылда, булса да, бер-ике ген? кешедер. Мин д? аны к?реп белмим, ?мма аны? минем туганнан туган д?д?м ик?нен яхшы бел?м. Аны? ?нисе, минем ?ти - бертуганнар - апалы-энеле. ?нисе Анна т?тине, энел?ре Митрофан, Иван, Александр д?д?йл?рне бел?м, ?зара аралашып яш?дек. Б?ген аларны? берсе д? ис?н т?гел. Иван д?д?й Ленин орденлы экскаваторчы, Казан ш???р Советы депутаты иде. Александр д?д?й - 'Нива' авыл-?итештер? кооперативыны? ян?ш?-тир?г? билгеле тегерм?нчесе. Ул 80 яшьк? ?итеп, узган ел гына вафат булды. Абрам д?д?йне? хатыны - Петрова Ирина Васильевна - минем ?нине? се?лесе. Аларны? балалары булмады. Абрам д?д?й туган авылында, 'Марс' колхозында гади колхозчы булып эшли. Сугышны? беренче к?нн?ренн?н ?к фронтка алына. Аннан нибары бер хат кил?. Хатта язылганнар буенча аны? К?нбатыш фронтны? чиген?че гаск?рл?рене? берсен? килеп кушылуы, Великие Луки ш???ре ??м ян?ш?-тир? район ?з?кл?ре, авыллар ?чен оборона сугышларында катнашуы а?лашыла. Икенче х?б?р - аны? х?б?рсез югалуы турында. Абрам д?д?йне? х?б?рсез югалуы турындагы х?б?рне? авылда ничек таралуын мин яхшы х?терлим. Сугыш елларында х?б?рсез югалу ?сирлекк? т?ш?г?, ? ?сирлекк? т?ш? илг? хыян?т ит?г? ти? иде. ??рх?лд? бу властьлар тарафыннан шулай а?латыла ??м халыкка шулай ?иткерел? иде. Абрам д?д?йне? д? х?б?рсез югалуын авылда т?рле кеше т?рлеч? а?лады, х?б?рсез югалган, дип ?йт?се урынга, ул пленга т?шк?н ик?н, диючел?р д? булды. Шулай итеп, Абрам д?д?йне? х?б?рсез югалуында ниндидер серле тап калган кебек булды. Д?рес, гомер узу, ?лк?н буын кешел?рене? бакыйлыкка к?ч? баруы бел?н бу серле тап, Абрам д?д?йне? д? инде ?зен бел?че булмаган кебек, к?пт?н юкка чыкты. Ватан ?чен ?аннары кыелганнарны? гадел рухлары барыбер ?ск? калкып чыга ик?н. Х?рби комиссариат (А.Ф.?гъл?м?анов) ??м кулланучылар ??мгыяте идар?се (А. А. Шалафаев) финанс ярд?ме бел?н (зур р?хм?т аларга) ми?а Петров Абрам Гавриловичны ??м тагын 24 совет сугышчысын я?адан ?ирл??д? катнашырга насыйп булды. Тагын Татарстаннан Минз?л? районы, Иске Т?керм?н авылы кешесе, 1910 елда туган, кызылармияче Хафизов За?идулла Хафиз улын ?ирл?рг? оныгы Закиров Т?лгать Ш?риф?ан улы ??м оныгы Айрат килг?н иде. ?еназа башланганчы безне 'Велес' эзл?н? отряды командиры Андрей Анатольевич Белугин Абрам д?д?й бел?н За?идулла абыйны? 70 ел буена яткан вакытлыча кабере янына алып барды. Беркайчан с?релм?г?н, куаклыклар бел?н чуарланган басу уртасында бомба яки снаряд т?шеп шартлап, метрга якын тир?нлект? ясалган чокыр булган аларны? уртак кабере. Каберд? ?ч сугышчы булган, берсене? медальоны укымаслык д?р???г? килг?нлект?н, ул ?аман да билгесез солдат булып кала бир?. Тарих укытучысы А.А. Белугин, ?з якларында д??ш?тле сугышлар узганлыктан, билгесез каберлекл?рне? ?ле ?аман очрап торуыннан, ?з тел?ге бел?н Кунья районында билгесез ??лак булучыларны эзл?? ??м я?адан ?ирл?? т?ркемен оештыра. Аны? с?йл?ве буенча, Великие Луки ш???рен, Кунья район ?з?ген немецларга бирм?? ?чен Уралда оештырылган 22 нче армия оборона сугышлары алып бара. Безнекел?р к?чле югалтуларга дучар була. Бер ген? мисал - армия составына керг?н 179 нчы укчы дивизияд? формалашкан вакытта 7262 сугышчы булса, сугышлардан со? нибары 243 кеше кала. А.А.Белугин ?йт?енч?, Абрам д?д?й, За?идулла абыйлар н?къ шушы дивизия составында сугышканнар. Псков ?лк?се, Кунья районы Слепнево авылы. Авыл уртасында койган тимер р?ш?тк? бел?н ?йл?ндереп алынган я?а туганнар каберлеге урнашкан. Биред? ил ?чен барган сугышларда ??лак булган, к?п еллар буена х?б?рсез югалганнар сафына керг?н 10лап совет солдаты ??м командиры ?ирл?нг?н. ??м мен? к?мелг?нн?р бел?н ян?ш? тагын я?а кабер казылган. Кабер кырыенда кызыл материяг? т?релг?н, кара ленталар бел?н уратылган, капкач ?сл?рен? солдат каскалары куелган ике табут тора. Ике табутка 25 солдатны? с?якл?ре салынган, Абрам д?д?й бел?н За?идулла абыйны? с?якл?ре д? шунда. ??лак булуларына т?г?л 70 ел тулуны (1941 елны? июль, август айлары) билгел?п кит?рг? кир?клекне иск? т?шерг?нд?й, ми?а алар: 'Килегез, к?регез, мен? без кайсы ?ирл?рд? кан койдык, нинди шартларда ?ан бирдек', - дип ?йт?л?р кебек тоелды. Слепнево авылы халкы мондый вакыйгалар бел?н еш очрашып торса да, бу х?лг? битараф т?геллеген ян? к?рс?тте. Б?тен авыл халкы ?ыелган иде. Авыл ?ирлеге башлыгы урынбасары, район в?киле, эзл?н? отрядлары командирлары чыгыш ясады. Ми?а да с?з бирдел?р. Мин Слепнево авыл халкына, авыл ??м район ?ит?кчел?рен?, отряд командирларына ?леге чараны оештырулары ?чен олы р?хм?темне ?иткердем. Со?ыннан район чирк?ве священнигы тарафыннан ??лак булучыларны со?гы юлга озату иманы укылды. Табутлар каберг? т?шерелде, залп я?гырады, со?гы юлга озатучыларны? бер уч туфраклары каберг? коелды. Абрам д?д?й, За?идулла абыйлар х?б?рсез югалучылар исемлегенн?н т?шеп, анык адрес алдылар. Кайтыр юлга чыгар алдыннан безг?, т?рле ?ирл?рд?н кил?чел?рг?, А.А.Белугин ??лак булган туганнарыбызны? каскаларын, ?з куллары бел?н язган медальон к?газьл?рен ??м ?лем символы булган патрон тапшырды. И.ГЛУХОВ
30.09.2011
|
|
|