о проекте ccылки rus kryash tat eng
|
ГАЗЕТА 'ТУГАНАЙЛАР'?ырчы Усман АльмеевБ?тен гомерен с?хн?г?, ?ыр с?нгатен? багышлаган ветеран ?ырчы-каренд?шебез Раиса Тимофееваны? ист?лекл?рен бир?не д?вам ит?без. Бу баруымда Раиса Григорьевна Татарстанны? халык артисты Усман Альмеев ?ит?кл?г?н концерт бригадасында й?рг?н чаклары турында с?йл?де. - Туган к?не якынлашкан к?нн?рд? х?лен белим, дип, Усман абыйга шалтыраттым. Шулай ?лед?н-?ле шалтыратышып тора идек. Трубканы алгач, чиксез куанычын белдереп: - И, Раиса, ?зе?? шалтыратырга й?ри идем, син ?итезр?к булып чыкты?, р?хм?т инде, - ди. Х?лл?рен белештем. - Х?лл?р ?лл? кем т?гел, ?й тир?сенд?р?к кыймылдыйм. Яшь т? бар бит - 96ны тутырып кил?м, - диде. Берг? концерт куеп й?рг?н чакларны с?йл?штек, уртак танышларны барладык. Бу с?йл?ш?д?н со? бер атна да ?тм?де, Усман абыйны? ?лг?н х?б?рен ?иткердел?р. Баскан ?ирем убылып китк?нд?й булды. Берг? эшл?г?н вакытлар к?з ал... ОСНОВОПОЛОЖНИК ОБРАЗОВАНИЯ КРЯШЕН11 мая в Казанской Духовной семинарии прошла научно-практическая конференция на тему 'Роль Василия Тимофеева в зарождении и становлении духовно-нравственного просвещения и светского образования кряшен', приуроченная 175-летию со дня рождения известного педагога, миссионера, просветителя кряшен - протоиерея Василия Тимофеева. Мероприятие проходило при поддержке Кряшенского прихода Казани, Казанской Духовной семинарии и Совета ветеранов кряшенского движения. На открытии конференции со вступительной речью выступил Управляющий Казанской епархией, архиепископ Казанский и Татарстанский Анастасий, который сообщил о современном положении кряшенских приходов в Республике Татарстан, а также отметил, что его самого, как управляющего Казанской епархией, особенно беспокоит проблема возрождения православия в среде кряшен. С приветственным словом выступил также благочинный кряшенских приходов Казанской епархии - протоиерей Павел П... Василий Тимофеев: 'У кряшен все моления и жертвы совершаются для земного благополучия...'Продолжаем публикацию дневниковых записей педагога и просветителя кряшен - отца Василия Тимофеева. В своих заметках священник описывает моления и жертвы, которые совершались в его родном селе Никифорово. Эти обряды были далеки от православной веры и носили языческий характер. Устойчивость этих древних обычаев поражали миссионера и вынуждали его бороться с идолопоклонническими проявлениями. Вот наши крещонские моления и жертвы. Все они совершаются для земного благополучия. О душевном спасении или о прощении грехов не положено особых молений. Когда родится ребенок, варят кашу и шьют кошелек из белого холста. Кашу кладут на блюдо и ставят на стол, а на краешек блюда кладут грош или копейку. Потом хозяйка берет это блюдо с кашей и грошом в руки, и обратившись на полдень, молит Бога дать здоровье и долгую жизнь новорожденному. Помолившись, хозяйка кладет грош в кошеле... ПАПАУ - ЗНАЧИТ ПОПОВОТак называют свою деревню Попово Чебаркульского района Челябинской области проживающие здесь кряшены-нагайбаки. Рассказать о своем селе мы попросили библиотекаря села Попово Светлану Иштулову. Светлана Николаевна работает здесь библиотекарем более 30 лет и собирает по крупицам историю села. Село Попово расположено в низине, окружено почти со всех сторон сосновым бором. Когда идешь с горы к речке, село лежит как на ладони. Начинается оно с речки Увелька, тянется не длинно, как обычное уральское село. Расположено вдоль дороги аккуратными улочками. В начале 18 века строилась Оренбургская линия крепостей (Чебаркуль - 1736 год). Продолжением на восток служила Уйская линия, на юг - Троицкая линия крепостей (Троицк - 1743 год). По этой линии образовалось старинное поселение, относящееся к ведомству Верхнеувельской слободы (1763 год). Деревню назвали по фамилии первопоселенца Попова - Поповкой. Указом от 27 июля 1744... О чем писал 'Киняш'?19 мая в республике отметили День печати. В связи с этим, хочется совершить небольшой экскурс в прошлое, вспомнить об истоках кряшенской журналистики. Судя по архивным данным, с начала ХХ века в Татарстане и за его пределами для кряшен издавалось с десяток газет и журналов, которые сыграли заметную роль в деле просвещения населения. Самой значимой среди них был 'Киняш', издававшийся в Казани с 1922 по 1929 год. О высшей школеКиняш ?45, 1928 годГригорьев А.Н.В высших школах города Казани в 1926-27 учебном году обучалось всего 66 кряшен. В 1927-28 учебном году - 55. В 1923-25 годах в ВУЗы поступали выпускники старой школы. Этот запас теперь исчерпан. В этом году в ВУЗы Казани поступило всего 8 кряшен. Причина в следующем. Для кряшен нет школ второй ступени, которые готовят выпускников для поступления в высшие школы. О кряшенах в СибириКиняш ? 26, 1928 год.Нижнекамский 'нокаутер'Артем Домолазов - один из ярких боксеров в республике. Из шестидесяти боев, в которых он принимал участие, пятьдесят окончились в его пользу. В свои 16 лет он - неоднократный чемпион Татарстана и Поволжья, двукратный победитель первенства Центрального Совета профсоюзов России по боксу, надежда и гордость татарстанского спорта. Артем начал заниматься боксом в 2006 году, когда ему было 11 лет. Выбрал этот вид спорта интуитивно - почувствовал, что именно в боксе достигнет хороших результатов. Артем считает, что бокс помогает во всем - и в жизни, и во многих непростых ситуациях, когда надо проявить самообладание и хорошую физическую подготовку. С тех пор бокс стал неотъемлемой частью жизни юноши и занимает почти все свободное от учебы время - тренировки проходят практически ежедневно. В копилке Артема немало побед на республиканских, региональных и всероссийских соревнованиях. Особо Артем дорожит последней победой в Первенстве П... Мы гордимся СветланойСвою родную Килеевскую среднюю школу посетила ее выпускница Светлана Лобанова, в свои 18 лет ставшая мастером спорта международного класса по тяжелой атлетике. За ее ростом как спортсменки высокого класса наблюдают, радуются успехам не только односельчане, но и вся республика, честь которой Света с юных лет защищала на различных российских соревнованиях. В настоящее время Светлана защищает честь столицы России - Москвы. Светлана Лобанова учится на первом курсе Российского государственного университета физической культуры в Москве. В родное село приехала между учебно-тренировочными сборами, чтобы проведать родителей (ее папа Павел Лобанов - первый тренер), любимых учителей, классного руководителя, друзей и односельчан. По приезду землячки состоялась встреча со школьниками. Светлана рассказала нам о своих спортивных достижениях, поделилась планами на будущее. Многие захотели подержать на руках ее медали и награды. Светлана сообщила, ч... Бирнә бистәрләреБирнә сүзе ничек ясалган икән? Кияүгә китәсе кызга бирү мәгънәсендәме, әллә кияү йортына бирәсе әйберләрне күздә тотып микән? Ничек кенә булса да тамырында 'бир' һәм 'бирү' бар. Бу сүз хәзер инде сирәк ишетелә, чөнки кияүгә китәсе кызга әти-әнисе кирәк-яракны көнендә кибеттән җыя да кайта. Ә бит элгәре кыз баланы 7 яшьтән каба артына утыртып, 'әйдә, үзеңә бирнә җыя башла' дип киндер көнҗәләсе саудырганнар (эрләткәннәр). Һәм шул яшьтән кыз бала үзенә бирнәгә тастымаллар, бистәрләр, чаршаулар, ашъяулыклар, аяк чолгаулары, бүл... Уңган кулдан тәмле ашЯз соңарып килде, игенчеләр, көнне-төнгә ялгап, дым барда чәчүне төгәлләргә ашыгалар. Әлегә шөкер, саранланып кына булса да, Ходай яңгырын да биреп тора. Ут йотып язны көткән терлекчеләр дә җиңел сулады, малкайлар яшел үләнгә тиенделәр. Кыскасы, авыл халкы җиң сызганып эшкә тотынды, инде хәзер кара көзгә чаклы тураймас та. Менделеев районы Бөрешле кырларында да кызу эш өсте. Көннең һәр минуты кадерле, кая ди ул авылга әбәткә кайтып йөрү! Бу мәсьәлә елдагыча хәл ителгән. Бөрешле игенчеләрен менә 14 ел инде Хөсәенова Анастасия сыйлый. - Мин бит шушы авылныкы, 15 яшемдә сыер сава башладым да, кияүг|... Жыр сөюче КлючаревларБөтен гомерен сәхнәгә, җыр сәнгатенә багышлаган ветеран җырчы-карендәшебез Раиса Тимофееваның истәлекләрен бирүне дәвам итәбез. Моннан берничә ел элек радиодан бер тапшыру язмасын тыңларга туры килде. 'Осталык һәм остазлык' дип аталган әлеге тапшыруны Рафаэль Ильясов алып барды һәм аның бер өлеше радиога килгән хатларны укуга багышланган иде. Хатларның берсе - Балык Бистәсе районы Тегермәнлек авылында яшәүче Кәүсәрия апа Мостафинадан. Аның сүзләре болай хәтеремдә калган: - 70 нче елларның азагында авылыбызга Казан артистлары килә икән, дигән хәбәр таралды. Авыл медпунктында фельдшер булып эшләгән чагым. Кыш көне бу. Пунк... Аяклы энциклопедияАтаклы тел белгече Владимир Даль үзенең 1880 елда чыккан аңлатмалы сүзлегендә китапханәчене - 'библиотекарь - смотритель книжницы; книгохранитель' дип аңлаткан. Бүгенгесе көндә китапханәче 'книгохранитель' булып кына кала алмый, ә китаплар буенча күп кырлы белгеч тә. Дөнья компьютерлашкан заманда да, инде китаплар да, укучылар да бетәчәк дип фаразланса да, әле күп җирләрдә китапханәләр эшли, халык әле укый, шактый әйбер компьютерларга кереп җитмәгән, шулай булгач күп 'серләр' әле китапта. Бүгенге китапханәче менә шул серләрне табарга булышучы, юл күрсәтүче. Шушы юл күрсәтүчеләрнең берсе - озак еллар Чиләбе өлкәсенең Нагайбак районы Фершампенуаз үзәк кит... ЯРАТКАН КҮҢЕЛДӘ ЯЛГАН БУЛМЫЙ15 май - Халыкара Гаилә көне. Безнең илебездә аны 1994 елдан бирле билгеләп үтәләр. Ә 2008 ел тулысы белән 'Гаилә елы' тамгасы астында узды. Ул елны беренче тапкыр 'Родительская слава' орденын бирү турында Россия Президенты Указы чыкты. Аны алучыларга, орден белән бергә, 50 мең сум акча да тапшырыла башлады. Күп балалы гаиләләргә социаль ярдәм итү үзәкләре булдырылды. Икенче бала тугач, 'Ана капиталы', өченче балага җир бирү кебек кызыксындыру чаралары кертелде. Бары да әйбәт булырга тиеш кебек, тик болар гына проблемалы семьяларны таркалудан, тәрбиягә авыр бирелүче балаларны җинаять эшләүдән туктатып кала алмады. Бу өлкәдә нинди институтлар эшләсә дә, гаилә эченд... САУМЫ, БОЛГАР!Татарстанның беренче Президенты Минтимер Шәймиев узган ел Борынгы Болгар һәм Свияжск шәһәрләрен яңарту эшен җитәкләүгә алынды. 'Возрождение' ('Яңарыш') дигән әлеге программага республикабыздагы шәһәр предприятиеләре, оешмалары, аерым кешеләр шактый күләмдә акча күчерде. Әйтик, чаллылылардан гына да 8 миллион сум акча керде. Бер ел эчендә нәрсәләр эшләнгән, бүгенге Болгар күренеше нинди хәлдә? Туристларга күрсәтерлек әзер урыннар бармы? Шушы сорауларга, Болгарны үз күзләребез белән күреп, җавап бирерлек җай чыкты: һөнәри бәйрәмнәре уңаеннан, Чаллы шәһәре башлыгы Васил Шәйхразиев, Чаллы журналистларына борынгы... ҮЗЕ КИТТЕ, ҖЫРЫ КАЛДЫ1975 елның көзе. Казан дәүләт университетының татар филологиясе бүлегендә укучы беренче курс студентлары 'Фольклор' фәне буенча билгеләнгән аудиториядә укытучы көтеп утырабыз. Республиканың төрле авылларыннан җыелган, әле 'студент' дигән исемнең бөтен асылын аңлап бетермәгән кичәге мәктәп балалары өчен бөтен нәрсә кызыклы. Расписаниедә фән исеме янына язылган укытучы Мөхәммәт Мәһдиев фамилиясе дә күпләребез тарафыннан гади бер фамилия булып кына кабул ителде: Мәһдиев ни дә, Кәшфиев ни. Менә ишек ачылды һәм аннан мәһабәт төз гәүдәле, әзрәк чал кергән чәчен арт... Сайрар сандугачыбыз27 апрель көнне Казан шәһәренең 'Ак Барс' яшьләр үзәгендә яраткан җырчыбыз Лена Бичаринаның юбилей концерты булды. Концерт җырчының 60 яшьлек юбилее һәм Татарстанның халык артисткасы исеме бирелү уңаеннан оештырылган иде. Концертның беренче бүлеге юбилярны котлау-бүләкләүләр, җырчының үзе башкарган һәм иҗатташ дуслары баянчылар Рамил Курамшин, Фәиз Хөсәенов, җырчылар Рафаэль Ильясов һәм Ания Туишева башкарган җыр-көйләр белән уралып барды. Лена Бичаринаның иҗатын яраткан күпсанлы тамашачылар арасында автобус тутырып Кайбычтан килгән якташлары да бар иде. Алар күмәкләшеп сәхнәгә менеп, талантлы як... Җыр хәсрәтне оныттыраМамадыш районы Комазан башы авылында эшләнеше, бизәлеше белән аерылып торучы бик матур агач йорт бар. 'Өе генә түгел, хуҗалары да үзенчәлекле ул пуҗымның', - диделәр безгә. Үзенчәлеге шунда: бу йортта Воробьевларның ун баласы тәрбияләнеп үскән. Бүгенге көндә нигез хуҗасы Анна түти белән оныгы Олег һәм аның семьясы тора. 10 бала табып үстергән 80 яшьлек Анна түти бүген дә яшьләргә биргесез әле. Хуҗалыкта ике баш сыер малы, сарыклар, дуңгыз асрыйлар. Яшь балалы килененә авырлык китермим, дип, мал арасында да әлегә ул йөри. Оныгы Олег 'Вамин' бүлекчәсенә караган фермада үгезләр карый, декрет ялына чыкканчы, килене Л... БИЮЧЕЛӘР БИИЛӘРТатарстан Республикасының атказанган культура хезмәткәре Рябова Анна Александровна Менделеев районы Кокшан авылында туып үскән. Мәктәптән соң Алабуга культура училищесын һәм читтән торып Чиләбе культура институтын тәмамлап, озак еллар мәдәният өлкәсендә эшли. Инде менә 24 ел Менделеев шәһәренең мәдәният йортында 'Кристалл' эстрада бию коллективын җитәкли. 'Генералы песчаных карьеров' фильмын беренче күрүгә, музыкасына гашыйк булдым. Гомерем буе шул музыкага бию куясым килде, әмма төрле сәбәпләр аркасында хыялымны тормышка ашырырга өлгермәдем... Бүгенге укучыларым, инде чыгып киткәннәре белән җыелышып, хыялымдагы биюне 55 яшемә үзләре куй... АЛЕКСАНДР АППАКОВ: 'Язмыш үзе безнең гамәлләребезне билгели'Чаллы керәшен җәмгыятенең төрле чараларында спонсорларны күрсәткәндә, беренчеләрдән, Александр Михайлович Аппаковның фамилиясен атасалар да, үзе 'менә мин' дип, күкрәк киереп йөрми, тыйнак кына булып, күләгәдә калуны ярата ул. Җәмгыятьне Николай Ипеев җитәкләгән елларда да төп чыгымнарны 'Строймеханизация' предприятиесе күтәргәнен беләбез. СССР заманында (1972) оешып, берничә тапкыр экономик тетрәүләр кичергән предприятиене республикада гына түгел, илебезнең төрле почмакларында яхшы беләләр. Төрек фирмалары белән берлектә төзегән объектлары аларны Германия, Япония, Англия, Америка подрядчикларына таны... Әманәтне үтәүКулымда - әтием Лукин Михаилның сугыш кырыннан җибәргән хатлары. Саргаеп, күп укылудан таушалып беткән фронтовик язмалары. Алар Зәй районы (ул чорда Акташ районы) Сәвәләй авылында яшәүче әнием Пелагея Лукинага адресланганнар. Шулар арасында әтиемнең дусты - Сәвәләй кешесе Бутяев Михаил дәдәйнекеләр дә бар. Әтиемнең үлгән хәбәрен ишеткәч, безнең көчле булуыбызны, кайгыга бирешмәвебезне сорап язган җылы эчтәлектәге юату хатлары алар. Әле сугыш барганда, ул хатлар яшәргә көч бирсә, сугыш кырыннан үзе исән-сау кайткач, безнең дүрт кешелек ятим семья өчен чын мәгънәсендә терәк булып яшәде ул. Әтием белә... Фронтовик әтиемБөек Җиңүнең 66 еллыгы билгеләп үтелгән бу көннәрдә фронтовик әтием - Михаил Сергеевич Аппаков турында сөйлисем килә. 1919 елгы әтием - утны-суны кичкән, күп авырлыкларны җиңгән кеше. Ул тумышы белән Түбән Кама районы Благодатный авылыннан. Хәрби хезмәткә 1939 елда алына. Берничә айдан солдат хезмәте бетеп, өйгә кайтабыз, дип торганда, сугыш башлана. Нәрсәнең ничек икәнен дә аңышырга өлгермәгән солдатлар өстенә снарядлар ява. Сугышның бишенче көнендә, әтием, авыр яраланган хәлдә, немецлар кулына эләгә. Ике ел буена пленда җәфа чигә. Күрше полк командиры, подполковник белән беренче тапкыр качулары... |
|
|