Тихвинский приход в КазаниСетевой этнокультурный проект кряшенского народаПричастие
баш проект турысында сылтамалар rus kryash tat eng

Жаnалыклар
Анализлау
Кoн yзяге темалары
Кряшенняр турында кюбляб информация биреy чаралары
Кряшеннярнен казерге хале
Тын oлкясендяге yткянняр, культура
Музыка культурасы белян фольклор
Этнография
2002-нге жылда калык санын алыу
Электрон конференцияляр
Библиотека
Фонотека
Галереяляр
Радиотабшырыулар
"Кряшен Сюзе"
Книжная лавка
Сылтамалар

КРЯШЕННЯРНЕН ДУХОВНЫЙ ЖУЛ БЕЛЯН УСЕУЕЛЯРЕ ТУРЫСЫНДАГЫ ТАРИХ

Берсюзсез, кряшеннярнен духовно уnыб жуллы булыб куренеyляре кайдан диб сораган чакта? курергя киряк роль: кряшен алфавитын тoзoyдя, кряшен шкулын ойештырыуда, кряшен телендя келяy алыб барыуда, кряшенняр арасыннан iерархiя степенняреня кул куюда, кенягя бастыруда, съезлар белян ден жыйыны Рус Православiе Чиркяy кочагында торгозыуда .

ХIХ гумердя Казанда (Православiенен) духовный басыунда кызмятлярен куйган кряшеннярдян Василiй aтей /Тимофеев/ белян Тимофей aтей /Егоров/ булалар. Василiй aтей Н.И.Ильминскийнын кулы астында Изге Жазыуларны кряшен теленя кючеря, iеромонахъ Макарий Казаннан киткяч, yзенен ана телендя Аллага келяy итеyне алыб бара. Василiй aтей бу дoньядян кючерелгяч, 1895-нче жылда анын урнына Тимофей aтей кала. Тимофей aтей кряшен чиркяyендя чиркяyне жабканчыга тикле кызмят итя.

1920-нче жылнын 1-нче июленнян 7-нче июленя кадярле Казанда Кряшеннярнен I Бoтoнроссiя Жыйыны /съезд/ yткяреля. Жыйыннын бишенче кoнoндяге кичке утырышында богословие профессоры Н.В.Никольский yзенен эчтялекле чыгышын сoйлoй. Ул чыгышында кряшеннярнен килеб чыгыуы турысында Жыйынга кыска, aммя бик жинтекле итеб аnната. Кряшен калыгыныn кюбчелеге кыбчаклардан /половцы/, бер oлoшo элекеге тoркoйлярдян килеб чыккан дей / I Бoтoнроссия эшче-крестьян, кызылармияче кряшенняр Жыйыны беркетмясе. Yзяк Кряшен издательствосы басмасы. Казан. Беренче Дяyлят Типографиясе. 1921. 41-нче бит/.

Богословие профессоры Н.В.Никольскийнын эшкя тартыб, айырым миллят буларак, кряшеннярнеn "Кряшен тарихын" бастырырга тырышыулары да була. /Кече отдел, секцияляр коллегиясе утырышлары беркетмяляре, # 1279-нче эш, оп.1, ф.15/. "Кряшен тарихы" бастырылыб чыкмый кала. Издательство житякчесе Павлов кабяр итеyенчя, бастырыу бюляге басылырга тейешле 3 пьесаны, 2 политик брошюраны, тагы профессор Никольскийнын "Кряшен тарихы" кызмятен жараксызга чыгара /15-нче февраль 1921-нче жылдагы Кряшен коллегиясенен # 15-нче утырышы беркетмясеннян/.

1917-18-нче жылларда Идел буйындагы aз санны калыклардан килгян кешелярнен Жыйыннары yткяреля. Бу Жыйыннар Идел буйы калыкларынын aр жактан yсеyен билгелягян, тагы Чиркяy буйынча yзгярешляр кертеyне киряк диб табкан программаларны карыйлар. Идел буйы калыкларыннан килгян кешелярнен беренче жыйылышында дiаконъ О.К.Садков Чиркяy комиссиясе кабыл иткян карарны житкеря. Шул карарнын кайбер пунктлары:

1. Казан Митрополия округын тoзoy киряклеген таныу. Казанда Митрополия кафедрасына Уфа епискобы Андрейне билгеляy, ул Казан Епархiясендяге рус булмаган калыкларныn гадят-жакларын гна тoгoл, бютян калыкларныкын да бик жакшы белеyче. Митрополит рус булмаган калыкларнын епископлары эшендя башлык булыб тoгoл, aммя тигезляр арасында беренче булыб исяблянячяк.

2. Соборга кадярле yткяреля торган киnяшеyгя рус булмаган калыклар: кряшен, чуаш, чирмеш /марый/, мордва, удмурт /вотяк/, коми-пермяк /пермяк/, коми /зырян/ арыуларыннан тиз yк кешеляр жибярергя; жибярелясе кешелярне бу калыкларнын секцияляре билгеляргя тейеш /Идел буйындагы aз санны калыклардан жибярелгян кешеляре катнашында yткярелгян I-нче жыйылыш беркермясеннян, 24-28-нче битляр./

1917-нче жылгы октябрь боролошоннан суn Татар Республикасынын житякчеляре кряшеннярне татар миллятеня кушыу, бер бoтoн татар миллятен тoзoy эшен yткяря башлыйлар. Эшлей торган кряшен ойошмаларын, учрежденияларын, кряшен илчелеклярен /представительство/ бетеy oчoн аларга бик бер ничя жыл кoч куйыб эшляргя туры киля. Гяжитляр чыгыудан туктый, издательство, театр, Укытыучылар техникумы, Кряшен Приходы, тагы бютянняр жабыла. 1925-нче жылнын 4-нче декабрендя Обком комиссиясе карары буйынча кряшеннярнен татарлар белян кушылыуы хял итеб куйыла, кряшенняр "жяшяyдян" туктый. /Кара: М.Глухов. Энциклопедия. Казан. 1997. 333-334-нче битляр. "Кызыл Татарстан" гяжите, 4-нче декабрь 1925-нче жыл./

Кряшеннек белян духовностьны торгозоу бер чорга килде. Казанда кряшен телендя келяy итеy архiепископъ Анастасiйнын бахилляyе белян Белгородъ изгесе Iоасафны искя алыу кoнoндя 1989-нчы жылнын 23-нчo декабренда башланды. 23-нчo декабрь кoнo шул жылдан башлаб саннын баш кoнo кюк кoн булыб тора.

Бюляктяге жазыулар белян материаллар озакламый укыучылар арасына жяялер диб, тагы кряшен проблемасындагы сороулар оторо алар арткылы чишеля башланыр диб бик oмoт тотабыз.


Предлагаем следующие книги в электронном виде (формат WinWord):

Книга размер zip-архива
Молебен 7 Kb
Часоловъ 144 Kb
Святый Апостолларнын эшляре 64 Kb

Для чтения всех этих книг необходимо установить на компьютере кряшенский шрифт для Windows

110 Kb


Публикации раздела:

 

ЮГАРЫГА


© Сетевой этнокультурный проект kryashen.ru, 2002.
Создание и поддержка - НКЦ кряшен г.Казани и Республики Татарстан.
Идея - Александра Журавского. Дизайн - Ольги Святкиной.
При полном или частичном использовании материалов ссылка на kryashen.ru обязательна.
Вопросы, предложения, замечания и отзывы: